Podlewski (Bogoria-Podleski) Walerian (1809–1885), galicyjski działacz polityczny, poseł na Sejm Krajowy. Ur. 27 XI w Trójcy w obwodzie kołomyjskim, był wnukiem Antoniego (zob.), synem Wincentego, ziemianina, członka Rządu Tymczasowego w Galicji w r. 1809, i Gertrudy z Zawadzkich. Uczył się w domu, a następnie ukończył gimnazjum jezuitów w Tarnopolu i liceum w Czerniowcach. Rozpoczął studia na Wydziale Prawnym Uniw. Lwow., które przerwał po wybuchu powstania. W maju 1831 wraz z dwoma braćmi: Aleksandrem (ok. 1815–1869) i Sewerynem (zm. 14 IV 1853), wstąpił jako szeregowiec do 2 p. ułanów; po bitwie pod Międzyrzeczem otrzymał stopień podporucznika oraz Krzyż Virtuti Militari. (Ogłosił wspomnienia: Diariusz z czasów wojny narodowej z Moskwą w r. 1831, w: „Zbiór pamiętników do historii powstania polskiego z roku 1830–1831”, Lw. 1882). Wycofał się do Galicji wraz z korpusem gen. G. Ramorino i gospodarował w rodzinnej Romaszówce (pow. czortkowski) oraz w majątku Chomiakówka w Czortkowskiem, gdzie miał okazały pałac. Był także właścicielem Białegopotoku w Czortkowskiem oraz Kosowa w obwodzie stanisławowskim. W r. 1844 został członkiem stanów galicyjskich. W r. 1848 został przewodniczącym Rady Narodowej w obwodzie czortkowskim oraz posłem z Kosowa do parlamentu austriackiego. Związany był wówczas z Franciszkiem Smolką i zasiadał na lewicy, jakkolwiek z przekonań był raczej centrystą. W Wiedniu i Kromieryżu opowiadał się za przyjęciem deputacji węgierskiej we wrześniu 1848, za indemnizacją szlachty, za zniesieniem pańszczyzny, krytykował politykę władz austriackich w sprawie chłopskiej, występował w obronie praw politycznych Galicji oraz przeciw ograniczaniu swobód obywatelskich przez rząd wiedeński. W latach pięćdziesiątych namiestnik Agenor Gołuchowski powołał go do komisji dla opracowania projektu ustawy gminnej, za co P. otrzymał Order Żelaznej Korony III kl.; w tym czasie odznaczony został przez Piusa IX Krzyżem Komandorskim Orderu Św. Grzegorza w nagrodę za ufundowanie kościoła w Chomiakówce. W r. 1863 P. był członkiem organizacji narodowej w Czortkowskiem, był też aresztowany i więziony przez władze austriackie. W latach późniejszych wspomagał weteranów walk niepodległościowych, przewodniczył patriotycznym stowarzyszeniom i instytucjom, m. in. był współzałożycielem, a następnie w l. 1871–83 przewodniczącym Komitetu Tow. Opieki Narodowej (TON), (w 1875 r. energicznie bronił TON przed rozwiązaniem, do czego dążył Agenor Gołuchowski), kierował Komitetem (Towarzystwem) Weteranów z 1831 r., był jednym z organizatorów obchodów 50 rocznicy powstania listopadowego.

W l. 1865–85 P. był posłem do galicyjskiego Sejmu Krajowego z kurii wielkiej własności obwodu czortkowskiego. W Sejmie pracował w komisjach zajmujących się sprawami ekonomicznymi i organizacyjno-prawnymi. Występował na plenum w sprawach drogowych i budżetowych. Od r. 1869 był zastępcą, a w r. 1876 został członkiem Wydziału Krajowego we Lwowie. Od r. 1868 wchodził do Rady Powiatowej w Czortkowie, a od r. 1869 był jej marszałkiem. Należał do Galicyjskiego Tow. Gospodarskiego i od r. 1870 był członkiem jego Komitetu. W l. 1861–85 był zastępcą dyrektora Tow. Kredytowego Ziemskiego we Lwowie i przewodniczył Wydziałowi Okręgowemu Tow. Kredytowego Ziemskiego w Czortkowie. W l. 1872–5 był członkiem Rady Nadzorczej Tow. Wzajemnych Ubezpieczeń w Krakowie. Dn. 20 VI 1878 został prezesem założonego przez ks. Stanisława Stojałowskiego Tow. Ludowego Oświaty i Pracy, przekształconego następnie (3 V 1882) w Tow. Kółek Rolniczych w Galicji, którym kierował jako prezes do końca 1882 r. P. był także kuratorem (od r. 1874), a następnie prezesem (od r. 1876) Tow. Ogrodniczo-Sadowniczego we Lwowie, członkiem Wydziału (od r. 1877) Tow. Archeologicznego we Lwowie, opiekunem Zakładu Głuchych we Lwowie oraz innych organizacji i zakładów dobroczynnych w Galicji, a także stowarzyszeń artystycznych. P. zajmował się m. in. opieką nad Polakami wysiedlonymi z Poznańskiego oraz należał do Komitetu Pomocy dla duchownych unickich wygnanych z zaboru rosyjskiego. Zmarł 23 IX 1885 we Lwowie, pochowany został w grobach rodzinnych w Chomiakówce.

P. był żonaty dwukrotnie: z Antoniną z Chrzanowskich (zm. 22 III 1845), a następnie 30 IV 1854 z Wandą z Duninów Kozickich (zm. w marcu 1881); w pierwszym małżeństwie miał syna Józefa (ur. 1845) i córkę Marcelinę (1841–1877), żonę Józefa Pieńczykowskiego, oraz zmarłych w dzieciństwie Zenona i Felicję; w drugim: synów Waleriana (14 XI 1855 – 8 I 1862) i Karola oraz córki Walerię (25 XI 1862 – 8 I 1863), Henrykę (4 XI 1865 – 13 VI 1866) i Jadwigę.

Estreicher w. XIX (dopełnienie); Bibliogr. historii Pol. XIX w., I, II cz. 3 vol. 3; Maliszewski, Bibliogr. pamiętników; Kosiński A., Przewodnik heraldyczny, W. 1881 III 330–1; Uruski, XIV 142; Borkowski J. Dunin, Rocznik szlachty polskiej, Lw. 1881 I 530; – Chłędowski A., Album fotograficzne, Wyd. A. Knot, Wr. 1951; Chołodecki-Białynia J., Cmentarzyska i groby naszych bohaterów z lat 1794–1864 na terenie wschodniej Małopolski, Lw. 1928; tenże, Księga pamiątkowa, s. 425–6; Dębicki L., Portrety i sylwetki z XIX wieku, Kr. 1907 III 120; Kieniewicz S., Adam Sapieha (1828–1903), Lw. 1939; tenże, Pomiędzy Stadionem a Goslarem. Sprawa włościańska w Galicji w 1848 r., Wr. 1980; Kunaszowski H., Życiorysy uczestników powstania listopadowego, Lw. 1880; Łoziński B., Galicyjski sejm stanowy 1817–1845, Lw. 1905 s. 119; Mrazek J., Monografia Towarzystwa Wzajemnych Ubezpieczeń w Krakowie, Kr. 1886 s. 377; Ostaszewski-Barański K., Rok złudzeń (1848), Złoczów [b. r.] s. 89, 204; Ostrożyński W., Galicyjskie Towarzystwo Kredytowe Ziemskie, jego powstanie i półwiekowy rozwój, Lw. 1892 s. 97, 117, 364, 366, 371; Widman K., Franciszek Smolka, jego życie i zawód publiczny, Lw. 1886 s. 294, 307, 331–2, 387, 537, 604, 652, 847; – Batowski A., Diariusz wypadków 1848 roku, Wr. 1974; Borkowski A., Sejm ustawodawczy rakuski ze szczególniejszą uwagą na poselstwo polskie, P. 1849–50 cz. 2 s. 143–8; Chłędowski K., Pamiętniki, Kr. 1957 I; Chołodecki-Białynia J., Lwów w czasie powstania listopadowego, Lw. 1930 s. 40; Giller A., Wieniec pamiątkowy półwiekowej rocznicy powstania listopadowego, Rapperswil s. 450–6; Hempel H., Wspomnienia z życia śp. ks. Stanisława Stojałowskiego, Kr. 1921 s. 29–30; Koziebrodzki W., Repertorium czynności galicyjskiego sejmu krajowego od roku 1861 po rok 1883, Lw. 1885 I, Lw. 1889 II (od r. 1883 po r. 1889); Rosco-Bogdanowicz M., Wspomnienia, Kr. 1959 I; Smolka F., Dziennik w listach do żony 1848–1849, W. 1913; Spraw. stenogr. sejmu krajowego galicyjskiego 1865–1885; Szematyzmy Król. Galicji 1847–1885; Ziemiałkowski F., Pamiętniki, Kr. 1904 I 12; – „Czas” 1885 nr 219; „Dzien. Pol.” 1885 nr 219, 221, 223, 224; „Gaz. Narod.” 1885 nr 219, 220, 222; „Nowa Reforma” 1885 nr 218, 219, 221; „Pogoń” 1885 nr 20; „Rolnik” T. 30: 1882 nr 9 s. 111, T. 31: 1882 nr 7–8 s. 85; „Tyg. Illustr.” 1885 nr 144 s. 223; „Wieniec Pol.” 1885 nr 12 s. 93–4; B. Narod.: rkp. 8825; B. Ossol.: rkp. 11759, 11766, 12823, 12657; B. PAN w Kr.: rkp. 7903; B. Jag.: rkp. 7877, 8076, 4497 z. 4, 6004 t. 2.

Jerzy Zdrada